STRATEGIA OGRANICZANIA ROZPRZESTRZENIANIA SIĘ
CHWASTÓW ODPORNYCH NA HERBICYDY

Zjawisko uodporniania się chwastów na herbicydy jest w rolnictwie problemem narastającym i powoduje coraz większe straty gospodarcze, a niekiedy także dodatkowe obciążenie środowiska środkami chemicznymi. W strategii zapobiegania rozwoju odporności na herbicydy istotną sprawą jest znajomość mechanizmu działania poszczególnych środków chwastobójczych. Klasyfikacja herbicydów uwzględniająca ten czynnik została opracowana przez Herbicide Action Committee (w skrócie HRAC). Jest to międzynarodowa organizacja skupiająca przedstawicieli przemysły fitofarmaceutycznego, nauki oraz praktyki rolniczej powołana w celu koordynowania badań dotyczących odporności i opracowywania zasad przeciwdziałania temu zjawisku. W zakładce mechanizmy działania herbicydów przedstawiono podział dopuszczonych do stosowania w Polsce herbicydów na grupy, zgodnie z przyjętą klasyfikacją HRAC (czytaj więcej).

Ryzyko rozprzestrzeniania się biotypów odpornych jest w dużym stopniu uzależnione od przyjętej  technologii uprawy roślin,  sposobu stosowania herbicydów oraz stopnia zachwaszczenia pola i biologii chwastów. Rozprzestrzenianiu się zjawiska odporności sprzyjają:

• uprawa roślin w monokulturze,
• bezorkowy system uprawy,
• zwalczanie chwastów wyłącznie metoda chemiczną,
• wieloletnie stosowanie herbicydów o takim samym mechanizmie działania,
• stosowanie herbicydów długo zalegających w glebie,
• silne zachwaszczenie,
• obcopylność i wysoki współczynnik rozmnażania się wielu gatunków chwastów.

Wpływ najważniejszych czynników na ryzyko powstawania odporności chwastów przedstawiono w tabeli 1.

 

Tabela 1. Wpływ sposobu uprawy roślin oraz praktykowanego systemu zwalczania chwastów na ryzyko rozwoju populacji chwastów odpornych na herbicydy (źródło: Guideline to the Management of Herbicide Resistance, WSSA)

*najbardziej rozpowszechniona jest odporność chwastów na herbicydy z grupy inhibitorów ALS (grupa B wg. HRAC)

 

W strategii przeciwdziałania selekcji biotypów chwastów odpornych na herbicydy oraz ograniczania ich rozprzestrzeniania się ważne znaczenie ma profilaktyka. Do działań profilaktycznych należą:

• zmianowanie roślin,
• stosowanie materiału siewnego wolnego od nasion chwastów,
• staranne czyszczenie maszyn i narzędzi po zakończeniu pracy na danym polu,
• odpowiednia agrotechnika (np. uprawa płużna, późniejszy terminu siewu zbóż, zwiększenie obsady rośliny uprawnej).

Oprócz działań zapobiegawczych istotne znaczenie ma prawidłowe stosowanie  zabiegów zwalczania chwastów, które powinny uwzględniać następujące reguły:

• stosowanie oprócz herbicydów innych metod zwalczania chwastów (np. odchwaszczanie  mechaniczne),
• stosowanie w sezonie wegetacyjnym herbicydów o dwóch lub większej liczbie mechanizmów działania (preparaty wieloskładnikowe lub odpowiednie mieszaniny herbicydów),
• stosowanie herbicydów w okresie największej wrażliwości chwastów,
• stosowanie herbicydów w zalecanych dawkach,
• prawidłowa technika wykonania zabiegu (typ zraszacza, prędkość opryskiwacza, objętość cieczy użytkowej),
• usuwanie pojedynczych chwastów lub ich skupisk, które pozostały na polu po zastosowanych wcześniej zabiegach (nie dopuścić do zawiązywania nasion przez te chwasty).

Jeżeli juz potwierdzono występowanie na danym polu chwastów odpornych na herbicydy należy dążyć do całkowitej ich eliminacji, a conajmniej niedopuszczenie do ich kwitnienia i wytworzenia nasion stosując zabiegi mechaniczne lub odpowiednie herbicydy. Przykładowe mżliwości chemicznego zwalczania biotypów chwastów odpornych na inhibitory ALS (grupa B wg. HRAC) przedstawiono w tabelach 2-5 oraz na rysunku 1.

 

Tabela 2. Skuteczność zwalczania odpornych na inhibitory ALS biotypów chabra bławatka przez herbicydy zalecane w różnych roślinach uprawnych

Herbicydy	Możliwość stosowania w uprawach	Skuteczność zwalczania chabra(R)
Esteron 600 EC	pszenica ozima i jara, jęczmień ozimy i jary, kukurydza	●
Mocarz 75 WG	pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto, kukurydza	●
Callisto 100 SC	kukurydza	●
Elumis 105 OD	kukurydza	●
Betanal Elite 274 EC	burak cukrowy	●
Betanal Max Pro 209 OD	burak cukrowy	●
Lontrel 300 SL	rzepak ozimy, burak cukrowy, cebula	●
Galera 334 SL	rzepak ozimy, gorczyca biała	●
Navigator 360 SL	rzepak ozimy	●
Atlantis Star + Biopower	pszenica ozima, pszenżyto ozime, żyto ozime	○

Legenda: ●skuteczność ponad 90%; ●skuteczność 75-90%; ○brak działania

 

Rysunek 1. Efekty działania graminicydów z 2 grup chemicznych na odporne biotypy wyczyńca polnego